در ایران نیز به مانند بسیاری دیگر از کشور های درحال توسعه هنرهای معاصر مورد توجه جامعه و بخصوص جوانان قرار گرفته است و دلیل این استقبال کاملا اجتماعی و فرهنگی است.
نقاشی دیواری در هنرهای تجسمی جایگاهی ویژه و بس طولانی دارد. بسیاری از هنرمندان در قرون گذشته با دیدن دیوارهای سفید و گسترده مکان هایی ویژه از جمله کلیسا ها تمایل خود را جهت خلق یک اثر بزرگ نشان داده اند. اما شاید نقاشی بر روی دیوار که به نام های فرسک یا مورال مشهور شده است سابقه ایی طولانی تر داشته باشد. سابقه به درازای عمر بشر راست قامت و اندیشمند که رد دست کشیده های خود را در غارهایی چون لاسکو فرانسه و آلتامیرا واقع در اسپانیا برای ما برجای گذاشته است.
با نگاهی به گذشته هنر نقاشی می توان به این نتیجه رسید که انسان در اعصار مختلف تاریخی آثاری دیواری را خلق کرده است. اوج هنر فرسک و مرال را می توان در دوران رنسانس بخصوص در ایتالیا یافت و مشهورترین اثر دیواری که در معرض خطر نیز هست را همه می شناسیم: " شام آخر" اثر نابغ تمامی قرون لئوناردو داویچی.
در دوران رنسانس و پس از آن بسیاری از نقاشان از جمله جوتو و تیسین دست به خلق آثاری بدیع در این زمینه زده اند که اکثرا مضامینی دینی داشت.نقاشی دیواری در دوران کلاسیک و رمانتیک روبه افول گذاشت. این فطرت تا جنگ جهانی دوم ادامه یافت تا هنرمندانی برجسته ایی چون پابلو پیکاسو و خوان میرو و آنری ماتیس نقاشان اسپانیایی و فرانسوی با توجه به موضوعاتی متنوع، از مضامین انتزاعی گرفته تا اجتماعی دست به خلق آثاری بر روی دیوار مکان های مختلف زدند تا سنت نقاشی دیواری دوباره احیاء شود.
با گسترش موج مدرنیسم در آمریکا و اروپا و سر برآوردن نهضت هایی چون پاپ آرت و هنرهای مفهومی، هنر دچار چرخش و انقلابی عظیم در زمینه ارزش های زیباشناختی بود و ناگهان فرهنگ عامه و زندگی روزمره وارد عرصه هنرهای زیبا گشت.این تغییر کوچکی نبود. هنر از ارزش های معنوی به تدریج خارج و در نهضت پاپ آرت کاملا از زندگی روزمره بهره گرفت تا زیبایی جدید را بیافریند. مسائل اجتماعی،سیاسی، و فرهنگ مصرفی در صدر موضوعات هنر معاصر قرار گرفت. آنچه که نمی توان درباره اش به درستی سخن گفت را می توان بر روی هر سطحی نقاشی کرد. مواد نقاشی که به مدت هزار سال تغییری نکرده بود جای خود را به مواد جدید و راحت تری داد.
از اواسط دهه هشتاد میلادی بود که هنرهای دیگری به موازات جنبش پاپ آرت و البته با شدت بسیار بیشتری با زندگی روزمره در ارتباط قرار گرفت: " هنرهای زیرزمینی". این جنبش فرهنگی و اجتماعی که از طبقات حاشیه نشین و فرودست آمریکا و بخصوص نیویورک آغاز شده بود در دو حوزه موسیقی و نقاشی دیواری مسائل و دغدغه های اجتماعی را به عرصه هنر وارد کردند. در نقاشی زیرزمینی هنرمندانی ناشناخته با روش هایی نوین دست به خلق آثاری برروی دیوارهای معابر عمومی می زنند که در بسیاری از مواقع خشم مسولان شهری و حتی سیاستمداران را نیز در پی دارد.
این سبک از نقاشی دیواری که به " گرافیتی" مشهور شده است طرفداران بسیاری دارد بخصوص آنان که با سبک های موسیقی مردمی از جمله رپ، رگی، آر اند بی، سول وهمچنین فانک آشنا هستند بهتر می توانند از نقاشی های گرافیتی لذت ببرند ازجمله مشهورترین هنرمندان گرافیتی می توان به بنکسی اشاره کرد که هنوز هیچکس نتوانسته چهره او را ببیند.
اما بسیاری از آثاری گرافیتی او در حراجی های بزرگ جهان به اشکال مختلف به فروش می رسد. آثار بنکسی تا به حد مورد استقبال قرار گرفته که سارقان حرفه و غیر حرفه ایی با تخریب دیوارهای نقاشی شده توسط بنکسی سعی بر فروش آنها به مجموعه داران می کنند. اخیرا نیز حراجی معتبر بونامز در لندن تعدادی از آثار این هنرمند ناشناس اما مشهور آمریکایی را به حراج گذاشته است.در ایران نیز به مانند بسیاری دیگر از کشور های درحال توسعه هنرهای معاصر مورد توجه جامعه و بخصوص جوانان قرار گرفته است و در طی ده سال گذشته هنر گرافیتی باوجود محدودیت های فراوان توانسته جایگاه ویژه ایی بین رده سنی 14 تا سی سال پیدا کند. دلیل این استقبال کاملا اجتماعی و فرهنگی است.
بسیاری از جوانان با مطرح ساختن پرسش هایی توسط گرافیتی سعی بر اعلام بحران هایی دارند که جامعه و هویت فرهنگی ما را در برگرفته است. البته این هنر هیچگاه تمایلی به برقراری ارتباط رسمی با مخاطب و نهادهای فرهنگی ندارد و در ذات خود نوعی طغیان و نافرمانی را حمل می کند. گرافیتی هنری زیرزمینی است و به همین دلیل مورد توجه قرار می گیرد. این هنر عامه پسند و اما پرمحتوا پس از اتفاقات سال هشتاد و هشت وجهی سیاسی نیز به خود گرفت تا دغدغه های نسل جوان را بازنمایی کند. گرافیتی در ایران حوزه عمل گسترده ایی ندارد و بسیاری از این هنرمندان با استعداد و جوان از طرف نهادهای مختلف محدود می شوند که این خود یکی از ویژگی های گرافیتی است.چالش با نهادهای قدرت.
ویژگی های اصلی گرافیتی
1- سرعت عمل یکی از مهمترین خصوصیات هنرمندان گرافیتی است. آنها باید در حداقل زمان به حداکثر کنش های بصری نائل شوند تا ویژگی زیرزمینی بودن هنرشان حفظ شود.
2-استفاده از افشانه های رنگ نیز از ویژگی های مهم و منحصز بفرد هنر گرافیتی است. افشانه ها یا همان اسپری ها به دلیل ترکیبات شیمیایی خاص به سرعت خشک شده و به سختی می توان آنها را از سطح دیوارها پاک کرد
3-استفاده از شابلون های آماده نیز یکی دیگر از خصوصیات گرافیتی است. شابلون به هنرمند اجازه می دهد که بخش هایی از اثر را قبلا و در کارگاه خود از طریق شابلون آماده و در طی خلق اثر در کمترین زمان آنها را با افشانه بر روی دیوار نقاشی کند.
4- تنوع رنگی از مهمترین خصوصیات گرافیتی است. طیف رنگی گستره باعث جلب نظر مخاطبان می شود و اگر آنها از مفهموم اثر نیز لذت نبرند می توانند در انفجار رنگ ها به هیجان آیند.
5- بهره گیری از نوشتار نیز در گرافیتی بسیار مهم و رایج است. هنرمند گرافیتی از جملاتی تحریک کننده و مفهومی برای ارتباط با مخاطب بهره می برد.
6- هیجان گرایی یا نوعی اکسپرسیونیم از ویژگی های دیگر گرافیتی است که وابستگی هنرمند به ایده های موسیقایی بخصوصی را نمایندگی کرده و درصد ارتباط شدید با مخاطب است.
7- خلق اثر بدون پیش طرح و بداهه نیز از خصوصیات گرافیتی است که به دلیل سرعت آثار باید بداهه خلق.
8- ترکیب موضوعات نیز در گرافیتی جایگاه مهمی دارد و نقاش گرافیتی چند موضوع را در کنار هم بازنمایی می کنند.
9- آزادی در انتخاب مکان از سایر خصوصیات گرافیتی است بدین معنی که هنرمند هیچ محدودیتی برای انتخاب مکان نقاشی ندارد.
